پایان نامه ارشد تاریخ اسلام - زمينه‌ها و چگونگي جنگ‌هاي رِدّه

فهرست مطالب

عنوان................................... صفحه 

سپاس‌نامه .................................. ث

مقدمه ..................................... 1

معرفي منابع ............................... 5

بخش يكم: مبحث فقهي ارتداد ................. 9

ـ بررسي مفاهيم و انواع ارتداد و احكام مربوط به آنها 9

ـ تعريف ارتداد ............................ 9

ـ انواع ارتداد ........................... 10

ـ شرايط احراز ارتداد ..................... 13

ـ سير تاريخي ارتداد در اسلام .............. 14

ـ ارتداد در قرآن ......................... 17

ـ ارتداد در حديث ......................... 19

ـ راههاي اثبات ارتداد .................... 21

ـ موجبات ارتداد .......................... 22

ـ مجازاتهاي ارتداد ....................... 24

بخش دوم: تحولات جامعه عربستان از پيش از اسلام تا مرگ پيامبر

ـ موقعيت جغرافيايي مناطق درگير در نبرد ... 30

ـ وضعيت سياسي جامعه عربستان در آستانه ظهور اسلام     31

ـ وضعيت اقتصادي جامعه عربستان در آستانه ظهور اسلام   34

ـ بافت فرهنگي و ديني جامعه عربستان در آستانه ظهور اسلام   36

ـ نتيجه تحليلي تحولات جامعه عربستان در آستانه‌ي ظهور پيامبر(ص) 42

جامعه عربستان در آستانه مرگ پيامبر

ـ وضعيت جامعه عربستان در آستانه مرگ پيامبر 45

ـ چگونگي ايمان اعراب و گسترش اسلام در شبه‌جزيره عربي 47

ـ اشرافيت قريش و آيين اسلام ............... 49

بخش سوم: مساله جانشيني و وضعيت دولت اسلامي پس از مرگ پيامبر

ـ بررسي و نقد ديدگاههاي مختلف درباره جانشيني پيامبر 54

ـ زمينه‌هاي ذهني به قدرت رسيدن ابوبكر ..... 59

زمينه‌هاي عيني به قدرت رسيدن ابوبكر ....... 60

ـ تدبيرها و ترفندهاي ابوبكر در كسب و تحكيم قدرت     65

ـ نتيجه‌گيري

بخش چهارم: ايده‌هاي انگيزه های ايجاد جنگ های ارتداد

ـ بررسي و نقد ايده‌هاي موجود در باب  دلیل جنگ های رده     68

ـ ماهيت جنگ‌هاي ارتداد در پرتو الگوی نظری . 72

بخش پنجم : جنگ‌هاي رده در نجد ، بحرين و عمان

ـ هجوم قبايل پيرامون مدينه ............... 84

ـ طليحه .................................. 86

ـ عقايد و تعالیم طليحه ................... 89

ـ شورش‌هاي پراكنده پس از سركوب طليحه....... 92

ـ سركوب قبايل بني عامر ................... 92

ـ نبرد جواء و سركوب بنی سليم ............. 93

ـ نبرد ظفر ............................... 94

ـ مسيلمه ................................. 95

ـ عقايد و تعاليم مسيلمه ................. 100

ـ سجاح .................................. 103

ـ جدايي مالك بن نوير از سجاع و كشته‌شدنش به دستور خالد    108

ـ نبرد دباء و سركوب ارتداد عمان ......... 112

ـ ارتداد بحرين .......................... 113

بخش ششم: جنگ‌هاي رده در يمن

ـ چگونگي قيام اسود عنسي و فرجام كار او .. 117

ـ تعاليم و آموزه‌هاي ديني اسود عنسي....... 120

ـ شورش قبس بن عبديغوث بر سر امارت ....... 122

ـ برگشت مردم حضر موت و كنده از آيين اسلام 124

نتيجه نهايي ............................. 131

فهرست منابع ............................. 134

سپاس‌نامه  

نخستين سپاس من از پروردگارم است به هر دو معناي پروردن، سپس از تمام آموزگاراني كه از كودكي تا كنون راهنمايم بوده‌اند، معلمانم در مدرسه و استادانم در دانشگاه؛ سپاس ويژه دارم از استاد راهنمايم جناب آقاي دكتر اللهيار خلعتبري كه با راهنمايي‌هاي ارزنده خود اين رساله را از كژي‌هاي فراوان پيراستند، او كه حسن خلق و رفتار نيكويشان مرا همواره يادآور اين شعر سعدي است :

كله گوشه بر آسمان برين         هنوز از تواضع سرش بر زمين

و اين رويه غالب اغلب استادان گروه در اينجاست.

و نيز راهنمائيهاي جناب آقاي دكتر علي اصغر مصدق رشتي استاد مشاور بنده كه ايشان نيز در خصوص پاره‌اي از موارد نكات ارزنده‌اي را يادآور شدند ، جناب آقای دکتر محمد علي اكبري كه در مباحث مختلف همواره از نظرات ايشان بهره برده‌ام. همچنين سپاس بنده از جناب آقاي دكتر علي بيگدلي، مدير محترم گروه تاريخ است كه همواره با گشاده‌رويي حلال مشكلات دانشجويان بوده و با بزرگواري داوري اين رساله را پذيرفتند، و نيز ديگر استادانم در گروه كه چه در كلاسهاي درسشان و چه در محضر ديدارشان همواره  از آنان درسهاي فراوان گرفته‌ام، جناب آقايان دكتر رضا شعباني، دكتر جمشيد آزادگان، و نيز دكتر عطاءالله حسني كه علاوه بر بهره‌هاي فراوان درسي از اخلاق نيكويشان نيز درسها آموختم و نيز ياد مي‌كنم از استاد ارجمند از دست رفته روانشاد دكتر نورا... كسايي كه در باب تمدن اسلامي ايران نكته‌هاي ارزنده‌اي به ما آموخت. همچنين استادانم در دانشگاه تهران آقايان دكتر باستاني پاريزي، دكتر احسان اشراقي، دكتر محمد تقي امامي، دكتر ايرج ناصري، دكتر علاءالدين آذري، دكتر عبدالكريم گلشني، دكتر فرج ا... احمدي و خانمها دكتر منصوره اتحاديه، دكتر شيرين بياني، دكتر آذر آهنچي و نيز دكتر غلامحسين زرگرنژاد كه نخستين بار دريچه‌اي ديگر در تحليل تاريخ اسلام به رويم گشود هر چند به ذات انديشه در رهيافت‌هاي او پايدار نماندم و در اين اثر نيز به نقد چندنظر او پرداخته‌ام.

نيز سپاس من از دوستان عزيزي است كه در كار اين رساله ياريگر من بودند دانشجويان دوره دكتري تاريخ دانشگاه شهيد بهشتي آقايان مجيد حاجي بابايي و علي شعباني كه در تدوين بخش مباحث فقهي ارتداد از راهنماييها و مساعدت آنان بهره‌مند بودم و نيز آقاي حسن زنديه كه در تهيه برخي منابع مرا ياري دادند و نيز آقاي عبدالله حسيني دانش‌آموخته ادبيات عرب كه در امر ترجمه متون ياريگرم بودند و نيز خانمها آمنه ابراهيمي دانشجوي كارشناسي ارشد تاريخ و فاطمه پودفروش دانش‌آموخته كارشناسي تاريخ كه زحمت فيش‌برداري برخي منابع را متقبل شدند، و نيز دوستان عزيزم احمد رضا سلامتي، دانشجوي كارشناسي ارشد روانشناسي، ابراهيم اكبري دانش‌آموخته كارشناسي ادبيات فارسي و حسين صبوري دانشجوي كارشناسي ارشد اقتصاد در كار ويراستاري و نمونه خواني متنها كمك‌هاي فراواني نمودند و سركار خانمها سميرا دهقان و پروين شيخ‌زاده كه در كار تايپ و غلط‌گيري پايان نامه زحمت فراواني كشيدند از جملگي آنان سپاسگزارم. و توفيقات روزافزون آنان را از بارگاه حق خواهانم.

 دوستانم در انجمن اسلامي دانشجويان دانشكده‌هاي دانشگاه شهيد بهشتي كه همواره مشوق و ياري‌گر من در انجام بسياري كارهابودند، و نيز سپاس از خانواده‌ام، عمويم "چراغ خان" که در زادگاهي كه اخلاق و رفتار مردمانش مرا يادآور مكيانند، آنگاه كه كودكي بيش نبودم با خواندن مثنوي و داستان‌هاي شبانه‌اي كه از شاهنامه در گوشمان زمزمه مي‌كرد هوايي ديگر را در سرمان مي‌پرورانيد، پدرم به پاس نهادن نامي نكو بر من و نيز شاهنامه خوانيهايش با طنيني حماسي بويژه آنگاه كه با سوز و آه شكست رستم فرخزاد از تازيان را
مي خواند، او كه بي‌هيچ تحصيلات كلاسيكي تنها به يمن آموزش روخواني از مكتب خانه و سپس خود كتاب خوانيهايش اكنون اگر كسي از اهالی بخواهد دادخواستي بنويسد، نزد او امثال مرا كه دانشجوي دانشگاهيم به هيچ نمي‌گيرد و اين قصه پرغصه آموزش و پرورش و دانشگاه امروز ميهن ماست كه نبودش بهتر از بود است؛ و مادرم كه شايد به درستي هيچگاه ندانست ارزش كتاب و علم در اين سرزمين چيست و هميشه حسرت پولهايي را دارد كه من به پاي خريد خروارها كتاب به باد مي‌دهم، و برادر بزرگم حشمت‌ا... كه يواشكي‌خواندن كتاب‌هايش ، شيرين‌ترين سرگرمي كودكي‌ام بود و برادرم حكمت‌ا... كه چالش حتي برسر بديهي‌ترين چيزها با من بزرگترين دغدغه‌اش و بچه‌گانه‌ترين كار شيرين اين ايام من است و نيز به ياد برادر از دست رفته‌ام اشكان که شوق تحصيل و حل مسايل بغرنج رياضي را در سال چهارم دبيرستان بر اثر تصادفي تلخ نهاد و به سراي جاويد شتافت و چون روزي خواستم مرده‌اش بپندارم و خاطر از خيالش بپردازم، شبي با تعبيري عجیب از اين بيت حافظ بر لب به خوابم آمد و آنرا بر من معنايي ديگر بخشيد :

گفتم كه بر خيالت راه نظر ببندم       گفتا كه شبروست او از راه ديگر آيد.

                                                               كورش جعفري