بررسي رابطه راهبردهاي شناختي و فراشناختي با ميزان موفقيت تحصيلي دانش‌آموزان شهري و روستايي

فصل اول

1ـ مقدمه

هدف از آموزش كمك به ارتقاء سطح يادگيري در دانش‌آموزان است. اما يادگيري موضوع مشخص واحدي نيست. بلكه تقريباً همه فعاليت‌هايي كه ما در طول زندگي انجام مي‌دهيم از تجارب يادگيري‌مان سرچشمه مي‌گيرد. ما موضوع‌هاي مختلف درسي و غيردرسي مانند رياضي، ادبيات، هنر، علوم ديني، طرز معاشرت را ياد مي‌گيريم. علاوه بر اين ما عواطف مختلف را نيز ياد مي‌گيريم. تهيه فهرست كاملي از آنچه كه انسان در طول زندگي ياد مي‌گيرد بسيار مفصل و شايد غيرممكن است. اما به طور كلي در مورد راهبردهاي مختلف يادگيري به دو نوع از راهبردها يعني راهبرد شناخت و راهبرد فراشناخت تأكيد شده است. در سال‌هاي اخير شاهد پيشرفت عظيم روانشناسي پرورش به سوي كشف اين راهبردها يعني راههاي ياد گرفتن و مطالعه كردن بوده‌ايم (سيف 1379).

در سالهاي اخير در مورد تأثير راهبردهاي شناختي و فراشناختي تحقيقات گوناگون صورت گرفته است و سعي بر آن بوده است در مورد اهميت و تأثير هركدام از راهبردها اطلاعات لازم به معلمان ارائه شود تا نحوه يادگيري به نحوه مطلوب‌تري امكان‌پذير گردد. نخستين بار هارلو[1] (1949) مفهوم فراشناخت (دانستن درباره دانستن) را در يك رشته آزمايشي كه با ميمونها انجام داد مطرح ساخت. براون[2] (1978) فراشناخت را به دو صورت زير معرفي كرده است:

1ـ آگاهي فرد از فعاليت‌ها يا فرايندهاي شناختي خود او

2ـ روشهاي مورد استفاده فرد براي تنظيم فرايندهاي شناختي خودش.

به سخن ديگر، فراشناخت از يك سو شامل موشهاي كنترول و نظارت بر يادگيري است. بنابراين آموزش راهبردهاي فراشناختي در پيشرفت تحصيل آموزش گيرندگان موثرتر از آموزش صرفاً راهبردهاي شناختي مي‌باشد (براون 1978).

2ـ بيان مسأله

سالهاست كه روانشناسان درصدد پاسخ دادن به اين سوالات هستند تا چرا بعضي دانش‌آموزان نسبت به بعضي ديگر از نظر پيشرفت تحصيلي موفق‌ترند؟ چه چيزي اين تفاوتها را رقم مي‌زند؟ براي پاسخ دادن به اين سوالات بررسي عواملي كه تصور مي‌شود موقعيت تحصيلي را تبيين مي‌كنند ضرورت پيدا مي‌كنند.

به مرور زمان روشن شده تاكيد تبيين و پيش‌بيني موفقيت و كاميابي تنها استفاده از راهبردهاي شناختي نيست. بسياري از دانش‌آموزان با استفاده از راهبرد شناختي مشكلات زيادي در فراگيري مطالب درسي دارند، در حالي كه دانش‌آموزان ديگر با تاكيد زيادتر روي راهبردهاي فراشناختي موفقيت تحصيلي بالايي را كسب كرده‌اند، و چه بسا افرادي را بشناسيم كه با استفاده از راهبرد شناختي درصد متوسط موفقيت تحصيلي را كسب كرده‌اند ولي با درنظر گرفتن راهبردهاي فراشناختي به موفقيت‌هاي زيادي در زندگي‌شان دست يافته‌اند (سيف 1979).